مجلة أنثروبولوجية الأديان
Volume 14, Numéro 2, Pages 21-42
2018-04-15
İslam Hukuku Ve Modern Devletler Hukukunda Mukabele Bi̇lmi̇si̇l/mi̇si̇lleme/karşiliklilik
Auteurs : Ahmet özel .
Résumé
Klasik İslâm hukuk literatüründe mukabele bilmisil kavramı “aynı şekilde, benzeriyle karşılık vermek” anlamındaki sözlük anlamı çerçevesinde ele alınmış, sadece devletler arası ilşkilerde değil özel ve kamu hukuku alanlarında da geniş bir kapsam ve kullanıma sahip olmuştur. Modern devletler hukukunda birbirinden bazı farklarla ayrılan üç uygulama esasta mukabele (misilleme) kavramıyla açıklanır. Bunlar daha önce meydana gelen bir hak ihlaline karşı devletin başvurduğu hukuka aykırı muamele (Fr. represailles, İng. reprisals), hukuka aykırılık sözkonusu olmamakla birlikte bir devletin menfaatlerini ihlal eden muameleye benzeri şekilde karşılık vermesi (retorsion, retortion) ve başka bir devletin kendi vatandaşına uyguladığı muamelenin aynısını onun vatandaşına uygulamadır (reciprocity). Bu fiillerin birbiriyle benzerlik veya farklılıkları konusundaki görüş ayrılıkları yanında Türkçe ve Arapça karşılıkları konusunda da müellifler arasında birlik mevcut olmayıp bir kavramın diğeri yerine kullanıldığı da sıkca görülmektedir. Bununla birlikte ilki için genellikle Türkçe’de mukabele bilmisil, zararla mukabele, mütekabil muamele, çağdaş Arapça’da başta mukâbele bilmisil ve muâmele bilmisil olmak üzere el-ahz bi’s-se’r, el-intikâm fi’l-kânûnü’d-düvelî, a’mâlü’s-se’r mukâbeleten bi’l-misl, el-a’mâlü’l-intikâmiyye; ikincisi için Türkçe’de misliyle mukabele, misilleme, karşı işlem, Arapça’da el-iktisâs mukâbeleten bi’l-misl, dırâr, a’mâlü’l-unf el-cevâbiyye, reddü’l-fi’li’l-aks ; üçüncüsü için ise Türkçe’de karşılıklılık (mütekabiliyet), karşılıklı muamele, Arapça’da muâmele bilmisil gibi tabirler kullanılmaktadır. Burada karışıklığa yol açmaması için anılan kavramlar için sırasıyla mukabele bilmisil (zararla mukabele), misilleme ve karşılıklılık kelimeleri tercih edilecektir.
Mots clés
islam hukuku ve modern devletler hukukunda mukabele bilmisil/misilleme/karşiliklilik
Les articles similaires
Mohammad Mahmoud Maryam Shokri
.
pages 152-166.
أوهيبة نوال مريم
.
pages 224-237.
